Een matrijs of mal is een holle gietvorm. De holte in de matrijs heeft de vorm van het gewenste product.
Hoe en waarvan een matrijs wordt gemaakt is afhankelijk van welk product ermee gemaakt wordt. De te maken producten kunnen van bijvoorbeeld kunststof, metaal, keramiek, of glas zijn. Deze materialen worden in vloeibare toestand (zo nodig verhit) in de matrijs gespoten of gegoten. Daarna (zo nodig na afkoeling) verwijdert men de matrijs, en houdt men het voorwerp over. Ook aardewerk krijgt vorm in een matrijs, evenals bijvoorbeeld bronzen klokken. Het maken van een matrijs is specialistenwerk in de mechanische vormgevingstechnieken.
Spuitgietmatrijzen kunnen afhankelijk van de complexiteit zeer duur zijn in aanmaak, maar door een groot aantal producten te produceren kan de stukprijs laag blijven waardoor het product economisch interessant wordt. Het ontwerpen van spuitgietmatrijzen is een vak apart. Bij het ontwerp van een matrijs moet natuurlijk rekening gehouden worden met de vorm van het product, maar ook met de eigenschappen van het te gebruiken kunststof. Met name om krimpverschijnselen en daaraan gekoppelde vervormingen tegen te gaan. Verder moet rekening gehouden worden met de eigenschappen en grootte van de spuitgietmachine en de gestelde eisen om de geplande productiecapaciteit te halen (cyclustijd). Aangezien ongeveer de helft van de cyclus bestaat uit afkoelen van het kunststof, wordt hier de meeste aandacht aan besteed. Het ontwerpen van spuitgietmatrijzen is daardoor een proces waarbij kwaliteit, snelheid en kostprijs de belangrijkste parameters vormen.
Ontwerpen van matrijzen
Variabelen en overwegingen voor het ontwerpen van matrijzen:
- hoge temperaturen (zoals voor het in de vorm gieten van gesmolten metaal)
- afkoelen van de matrijs en het gevormde product
- juist geen hoge temperaturen (gieten van keramische klei, of sommige soorten kunststof)
- hoge druk (spuitgieten van de meeste kunststoffen)
- verwijderen van de matrijs zonder beschadiging van het gevormde product of de matrijs
- materiaalkeuze voor de matrijs voor eenmalig gebruik of massaproductie
- het aantal holtes, voor mogelijk het tegelijk maken van meerdere producten
- de mogelijke reactie tussen het materiaal van de matrijs en het materiaal van het gevormde product
